"De wet is rijk in haar geschrift, maar niet in haar uitvoering."

"Wij zijn van CIF", zei een sociaal werker uit de VS. "CIF staat voor Council of International Fellowship. Zij organiseren internationale uitwisselingsprogramma's voor sociale professionals die werken in zorg en welzijn". En dankzij dit werkbezoek, dat een jaar geleden plaatsvond bij Je Eigen Stek, ben ik in contact gekomen met deze organisatie. Ik koos voor een studiereis naar Argentinië, Buenos Aires.

Met in totaal zes professionals uit Turkije, Zweden, Duitsland, Spanje, VS en ik, hebben wij inderdaad een internationale groep. Wij verblijven ieder bij twee verschillende gastgezinnen om de Argentijnse cultuur én de stad Buenos Aires zo goed mogelijk te leren kennen. In de stad Buenos Aires wonen bijna drie miljoen mensen. 

Ons programma bestaat uit werkbezoeken bij allerlei organisaties, ministeries, projecten en historische musea. In de laatste week van de drie in totaal is het programma toegespitst op zijn of haar specialiteit. In mijn geval GGZ en MO. Om de werkbezoeken beter in context te plaatsen is het handig om enige kennis te hebben van het land.

Casa Rosada de Gobierno

Militaire dictatuur

In Argentinië heerste van 1976 tot 1983 een militaire dictatuur. De 'junta' was verantwoordelijk voor de onwettige arrestatie, marteling, moord of gedwongen verdwijning van duizenden mensen (meestal vakbondsmedewerkers, studenten en andere activisten). Tijdens deze dictatuur zijn volgens mensenrechtenorganisaties ongeveer 30.000 
mensen verdwenen. 

Plaza de Mayo

Economische crisis

Voorafgaand aan de staatsgreep was het land totaal ontwricht geraakt, doordat de overheid met haar socialistische beleid de economie had vernietigd en haar ambtenaren niet meer kon betalen. In de periode van de militaire dictatuur zijn de schulden opgelopen voor het bekostigen van o.a. de Falklandoorlog. In de jaren 90 was de Argentijnse economie stabiel, maar had het land nog steeds een hoge staatsschuld. Uiteindelijk werd Argentinië in 2001 failliet verklaard. Onder leiding van de IMF scholden de buitenlandse crediteuren 70% van de schulden kwijt. 

Niet alle schuldeisers gingen echter akkoord en een Amerikaanse rechtbank veroordeelde Argentinië tot het betalen van 1,33 miljard dollar voor december 2012. De president kreeg uitstel, maar is nog steeds niet in staat de schuld terug te betalen. Nu dreigt opnieuw een technisch faillissement waardoor Argentinië toegang tot de dollarmarkten verliest.

Geld wisselen, van US dollars naar Argentijnse peso's, doe ik dan ook op de zwarte markt. De bank geeft voor 1 USD ongeveer 8,4 ARS. Op de zwarte markt kan dat oplopen tot 15 ARS, want veel Argentijnen hebben dollars nodig voor werk of om te reizen. 

Dakloosheid

Ten tijde van de crisis in 2001 kwamen tussen de dertig- en veertigduizend Argentijnen letterlijk op straat te leven. De werkloosheid bedroeg op haar hoogtepunt bijna 25 procent. Nu, zo werd ons verteld bij de Ministerie van Sociale Ontwikkeling, rond de 6%. Hoewel de ambtenaren tijdens ons bezoek bij de Ministerie van Sociale Ontwikkeling een positief beeld schetsten van de situatie, vertelt de straat een ander verhaal. Waar men niet omheen kan zijn de talloze mensen die op straat leven. Wanneer voor vele de werkdag begint, liggen mannen, vrouwen én kinderen nog midden op straat op matrassen te slapen. Door de armoede worden wij door onze gastgezinnen en organisatoren van CIF dan ook continu geattendeerd te waken voor berovingen op straat. Dat Argentinië nog een lange weg te gaan heeft realiseert ook een ambtenaar van het Ministerie van Werk: "De wet is rijk in haar geschrift, maar niet in haar uitvoering."

Professioneel Advies voor Afgestudeerden in het Sociaal Werk
Een van onze eerste werkbezoeken is bij het Professioneel Advies voor Afgestudeerden in het Sociaal Werk (PAASW). Dit is vergelijkbaar met de Nederlandse Vereniging voor Maatschappelijk Werkers (NVMW). Alle afgestudeerden zijn verplicht zich in te schrijven bij het PSAAW. De jaarlijkse contributie bedraagt 650 ARS (€60,-). Het PAASW biedt gratis trainingen aan, juridische ondersteuning bij geschillen met de werkgever, en hebben een vakblad, Facebook en nieuwsbrief. In totaal zijn bij het PAASW in Buenos Aires 3300 professionals ingeschreven. Net als in Nederland, heeft het PSAAW een beroepscode. In dit boekje staat de wet van het sociaal werk en de beroepsethiek vastgelegd.

In Argentinië is het sociaal werk vastgelegd in de nationale wet (nr. 23.377). Deze wet definieert het sociaal werk, de functie van het beroep én wat het PSAAW moet doen omdat zij het sociaal werk reguleren. De afgelopen decennia hebben grote sociale, economische en politieke veranderingen plaatsgevonden. Deze ontwikkelingen hebben invloed op de professionalisering van het beroep. Een van de pijlers van de PSAAW is het ontwikkelen van een sterk sociaal-politieke bewustzijn onder de professionals. Het PSAAW leert de professionals de politiek te analyseren en onderzoek te doen. Dit 
is belangrijk om de discussie aan te gaan met de politiek over de situatie van de kwetsbare burgers. Daarom onderhoudt het PSAAW het contact met de professionals om te peilen wat zij belangrijke thema's vinden in het werkveld.

Om de positie van de sociaal werker te verstevigen biedt het PSAAW juridische ondersteuning bij geschillen met de werkgever, bijvoorbeeld over het salaris. Dit kan verschillen per organisatie. Men streeft naar gelijke salariëring. In sommige organisaties verdienen bijvoorbeeld de sociaal werkers evenveel als de andere disciplines zoals psychologen of juristen. 

Het komt nog regelmatig voor dat sociaal werkers taken worden opgedragen die in conflict zijn met hun beroepsethiek of de wet. Daarom heeft het bestuur van het PSAAW regelmatig vergaderingen met de directeuren van organisaties over de positie van de sociaal werker.

"Wij strijden voor openbaar onderwijs"

Rechten van de mens
Vanwege de geschiedenis van Argentinië besteedt de overheid veel aandacht aan de rechten van de mens. Na een periode van dictatuur moest de democratie weer worden opgebouwd. Het sociaal werk is daarom nauw verbonden met de rechten van de mens. De professionals van de organisaties die wij tot nu toe hebben bezocht, refereren continu naar de deze rechten.

International Federation of Social Workers heeft een handleiding voor opleidingen om studenten te leren werken met en vanuit de rechten van de mens.