woensdag 11 november 2015

4e BIJEENKOMST ‘LEREN IN GEZELSCHAP’: vrijwilligers en ervaringskennis

voor netwerkpartners van de Amsterdamse Wmo-werkplaats ‘HOW’
Datum: woensdag 18 november van 14.45u – 17.00 u
Locatie: Vrijwilligersacademie, Keizersgracht 340-342 Amsterdam
(met aansluitend ruimte & tijd om met elkaar na te praten)
Hopelijk zijn jullie weer allemaal van de partij!
Beste partners, deze keer zijn we als netwerk te gast bij onze netwerkpartner: de Vrijwilligersacademie Amsterdam (http://vrijwilligersacademie.net/nl).

Aanleiding: De Vrijwilligersacademie Amsterdam geeft met partnerorganisaties professionele trainingen aan vrijwilligers in zorg en welzijn uit Amsterdam en omgeving. Zij willen onderzoeken hoe zij de ervaringen van vrijwilligers een prominentere plek kunnen geven tijdens trainingen.

Doel bijeenkomst: de Vrijwilligersacademie wil zicht op: 1) hoe zij in hun basiscursus meer ruimte kunnen maken voor de ervaringen van vrijwilligers en 2) welke instructies de trainers daarvoor nodig hebben.

Werkwijze: Na een inleiding door Herman Pasveer (trainer) en Lidie Nonnekes (ervaringsdeskundige trainer) gaan we in groepen uiteen. Ieder groepje gaat aan de slag met een thema dat centraal staat tijdens de basiscursus voor vrijwilligers. Zoals gewoonlijk krijgt u tijdens de bijeenkomst tijd om u in te schrijven voor een thema. We sluiten af met een gezamenlijke terugkoppeling.

Doelgroep: voor iedereen die bij de Amsterdamse Wmo-werkplaats betrokken is, maar ook andere geïnteresseerden zijn van harte welkom. (Wel graag opgeven bij Ingrid: i.bolier@hva.nl).
 
Programma:14.45u-15.00u: Inloop met koffie en thee
15.00u-15.10u: welkom en korte uitleg door Karin Hanekroot, directeur van de Vrijwilligersacademie
15.10u-15.30u: Inleiding Herman en Lidie
15.30u-16.30u: In groepen aan het werk: ruimte maken voor ervaringen van vrijwilligers & instructies voor trainers
16.30u-17.00u: Terugkoppeling

Locatie: Vrijwilligersacademie Amsterdam, Keizersgracht 340-342 in Amsterdam (http://vrijwilligersacademie.net/nl/contact )

Aanmelden bij Ingrid Bolier: i.bolier@hva.nl, graag onder vermelding van naam en (indien van toepassing) organisaties/functie. Er is beperkt plaats, dus aanmelding is een voorwaarde.

vrijdag 30 oktober 2015

Don't preach user involvement, practice it - PowerUs

Afgelopen zomer maakte wij op de EASSW conferentie kennis met Power Us, een Europees netwerk gericht op het betrekken van ervaringsdeskunduigen in sociaal werk onderwijs. Recentelijk was Cecilia Heule, één van de oprichters van Power Us, op bezoek bij de HU, een mooie kans om kennis te maken. Bij de ontmoeting was ook Carla van Slagmaat, verbonden aan de HU, dus een mooi kans om daar meteen mee uit te wisselen. De HvA en de HU werken binnen de HOED (lees hier een verslag van een recent symposium) samen met andere hogescholen (onder meer Fontys en Hanze) aan de inzet van ervaringsdeskundigheid in het onderwijs. Bij de HvA werken wij samen met Team ED voor de inzet van ervaringsdeskundigen, naast de twee ervaringsdeskundigen die in ons team werken. We zijn ook aan het onderzoeken hoe we de ervaringskennis van studenten en docenten kunnen aanspreken. Voor de verdere ontwikkeling hiervan maken wij graag gebruik van ervaringen elders en daarom zijn we blij dat dit netwerk er is.  

Cecilia is het Power Us netwerk begonnen vanuit een onderwijsprogramma dat zij zelf ontwikkeld heeft waarin waarin mensen met ervaring en studenten gelijkwaardig samenwerken aan maatschappelijke vraagstukken. Zij is met dit programma begonnen vanuit haar eigen werk met de cliëntenbeweging in Zweden. Deelnemers aan het programma hebben een grote variatie in achtergronden, zowel studenten als de mensen met ervaring. De diversiteit dwingt alle deelnemers om stereotypen onder ogen te zien. Ook studenten brengen hun ervaringen in. Cecilia beschrijft hoe ze na het eerste programma helemaal op was, omdat het zoveel energie kost om het in goede banen te leiden en het voor iedereen een positieve leerervaring te laten zijn. De samenwerking ontstaat als alle betrokkenen zich kwetsbaar durven op te stellen. Tegelijkertijd blijft het lastig om gelijkwaardigheid vast te houden. In presentatie en verslaglegging vergeten studenten de mensen met ervaring mee te nemen, omdat dat een academische activiteit is. Cecilia probeert haar ervaringen met het ontwikkelen en uitvoeren van dit programma te verwerken in haar proefschrift. Het vak doet enigzins denken aan een programma aan de NYU waar ervaringsdeskundigen van cliëntgestuurde organisaties en sociaal werk studenten samen plannen voor doorontwikkeling van de cliëntgestuurde organisaties maken.

Samen met de andere ontwikkelaars van het programma is ze gestart met Power Us, met als eerste land Engeland, om dat daar de inzet van service users in onderwijs verplicht is voor de accreditatie. Power Us is gestart als een Europees uitwisselingsproject. Na de afronding daarvan is het doorgegaan als informele netwerkorganisatie, met partners uit verschillende landen. Tegelijkertijd is het netwerk wel al erkend door EASSW (waar we afgelopen zomer waren en waar Power Us een prominente rol had) en het ENSACT initiatief. De volgende stap is een meer formeel netwerk waarbinnen ervaringen, werkvormen en materialen uitgewisseld kunnen worden. De enige eis aan partners is dat ze de doelstellingen van Power Us niet alleen onderschrijven, maar deze ook zelf in praktijk brengen. 
haar om eigen werk een stevigere basis te geven en door te ontwikkelen. De eerste partner in de samenwerking was

Vanaf deze avond is de HvA, samen met de HU, lid van het netwerk. Hoe we hier vorm aan gaan geven is nog onderwerp van gesprek, maar dat we veel gaan leren van de andere partners in het netwerk is zonder twijfel. 

vrijdag 16 oktober 2015

Gezocht: sociale professionals die eigen ervaringskennis inzetten in hun werk

In opdracht van het lectoraat Outreachend Werken & Innoveren doet Sarah Aly onderzoek naar sociale professionals die hun eigen ervaringskennis inzetten in hun werk. Voor dit onderzoek zoekt zij sociale professionals die zij kan interviewen over hoe zij hun eigen ervaring inzetten in hun werk.

We weten dat een behoorlijk deel van de sociale professionals zelf ervaring heeft als cliënt en of met kwetsbaarheid. Tegelijkertijd wordt in de praktijk weinig gedaan met deze eigen ervaring. Daarom zijn wij erg blij met het uitdagende en belangrijke onderzoek van Sarah. Het onderzoek van Sarah sluit ook aan bij de lezing van Lisa Smusz deze zomer. 

Lees hieronder de oproep van Sarah. Stuur de oproep ook vooral door naar anderen voor wie dit mogelijk interessant is.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Beste meneer, mevrouw,
Ik ben Sarah Aly, student maatschappelijk werk en dienstverlening en ik schrijf mijn afstudeeronderzoek over ‘zelfonthulling van maatschappelijk werkers’ in opdracht van het Amsterdams Kenniscentrum voor Maatschappelijke Innovatie (AKMI).

De aanleiding voor dit onderzoek is dat er vaak een positieve belangstelling is voor de inzet van ervaringsdeskundigheid, naast de belangstelling voor ervaringsdeskundigen is er vanuit het AKMI nu ook steeds meer aandacht voor de (levens)ervaringen van professionele hulpverleners en in hoeverre zij hun ervaringen actief kunnen gebruiken in hun werk.

Om meer informatie te krijgen over dit onderwerp ben ik aan het onderzoeken wat maatschappelijk werkers tot op heden al aan persoonlijke informatie delen met hun cliënten, en wat hun overwegingen zijn om bepaalde informatie wel of niet te delen. Voor mijn onderzoek ben ik op zoek naar minimaal vier sociale professionals die werkzaam zijn binnen dezelfde instelling/afdeling en die door mij geïnterviewd willen worden.

Het interview zal een individueel gesprek zijn en zal ongeveer één uur (maximaal anderhalf uur) in beslag nemen. Het gesprek zal via een geluidsopname worden opgenomen, dit in verband met het uitschrijven van de antwoorden. In verband met privacy zal de opname na de uitwerking worden verwijderd en het gesprek wordt in het onderzoek anoniem verwerkt.

Mocht u geïnteresseerd zijn, wilt u mij dan een mailtje willen sturen met uw naam en de instelling waarin u werkt? Dan neem ik contact met u op!

Mijn emailadres is: sarah_aly03@hotmail.com (telefoonnummer: 06-33798083).

Mocht u nog vragen hebben dan hoor ik het graag!

Alvast bedankt.
Vriendelijke groet,

Sarah Aly

woensdag 16 september 2015

Stigma en zelfstigma bij (aankomend) professionals en ervaringsdeskundigen - verslag lezing Lisa Smusz

 Verslag door Anita Hubner, oorspronkelijk verschenen op: http://www.samensterkzonderstigma.nl

“It’s not like there’s people with mental illness over there and then there are people who are normal
over here. It’s a continuum. People can be anywhere on that continuum, during a different portion of their life……Remember that there is no us versus them, no sick versus well, it just us, it’s all just us…”  (Lisa Smusz)* 

Op 10 augustus was Samen Sterk bij de inspiratiemiddag ‘’Stigma en zelfstigma bij ervaringen met kwetsbaarheid van (aankomende) professionals en ervaringsdeskundigen”, georganiseerd door het Lectoraat Outreachend werken & Innoveren van de HvA.
Spreekster was Lisa Smusz, counselor en voormalig directeur van PEERS, een Amerikaanse organisatie gericht op herstelondersteuning, volledig gerund door mensen met eigen ervaring en officieel erkend als International WRAP Center for Excellence. Lisa werkt tegenwoordig als consultant in Californië en is betrokken bij de Californische campagne om stigma terug te dringen.

Samen Sterk interviewde deze inspirerende dame voorafgaand aan de lezing:
 Hoe denk jij over de term psychische aandoeningen?
“Ik houd niet van de term maar het ‘praat’ nu eenmaal makkelijker met andere mensen. Ik zie een psychische aandoening als een gezonde reactie op ongezonde omstandigheden. In de begeleiding moet je kijken naar hoe iemand op alle terreinen functioneert (werk, school, relaties, lichamelijke gezondheid etcetera): alleen een pilletje en het behandelen van de aandoening is niet voldoende.”
 Wat is je drive?
“Ik wilde vroeger neuroloog worden. Gaandeweg kreeg ik steeds meer interesse voor de invloed van het brein op gedrag. Daarom besloot ik neuropsycholoog te worden. Ik liep stage in een forensisch psychiatrische kliniek. De professionele houding van mijn collega’s was hard: er was een ‘wij’-‘zij’ cultuur, grote distantie en zwarte humor.
 Tijdens mijn stage kreeg ik voor het eerst manische episodes, gevolgd door depressies. Ik bleek een bipolaire stoornis te hebben. Dit wist ik verborgen te houden voor mijn collega’s, maar de patiënten konden aan mijn ogen zien dat er wat met mij aan de hand was en confronteerden mij daarmee. Ze voelden ook aan dat als de andere hulpverleners erachter zouden komen, ik ontslagen zou worden. En dus vertelden ze het niet door.”
 Onder het mom van groepspsychotherapie bleven de patiënten en Lisa bij elkaar komen. Zo ontstond een zelfhulpgroep waarbij iedereen binnen de groep naar elkaar luisterde en elkaar steunde, iedereen was gelijkwaardig. Dit was voor Lisa de eerste ervaring met de meerwaarde van de inzet van ervaringsdeskundigheid.
 Ervaar je zelfstigma?
”Ja. Keer op keer vind ik het nog steeds spannend om mijn persoonlijke verhaal te doen voor een zaal. Ook waar ik werk. Of als een opdrachtgever mij wil aannemen: wat zou die van mij denken?”

Hier een korte samenvatting van de lezing van Lisa Smusz waarin zij ingaat op stigmatisering door hulpverleners en de inzet van ervaringsdeskundigen:
Uit onderzoek blijkt dat hulpverleners negatiever tegenover mensen met een psychische aandoening staan dan niet-hulpverleners, ook zijn zij negatiever over de kans op herstel van iemand met een psychische aandoening.
Hoe komt het? Het onderwijs is veelal gericht op herkennen van ziekte symptomen, en het behandelen van ziekte; er is weinig tot geen aandacht voor herstel. Cijfers over mensen die wel herstellen worden niet getoond, rolmodellen worden niet genoemd. Mensen melden zich pas in crisis bij een hulpverlener. Door deze factoren ontstaat een vertekend beeld waarin de kans op herstel klein is.
 Wat kun je doen om stigma terug te dringen onder hulpverleners en studenten? Bij cursussen of onderwijs: bespreek niet alleen de psychopathologie maar laat ook positieve rolmodellen zien. Laat stagiaires of studenten kennismaken met mensen die hersteld zijn van een hevige psychische crisis met wie het goed gaat. Praat over stigma binnen het onderwijs en zet het op de agenda in teamvergaderingen.

De inzet van ervaringsdeskundigen in de GGz
De inzet van ervaringsdeskundigen kan zeer succesvol zijn en Lisa is er dan ook een groot
voorstander van. Een ervaringsdeskundige voelt soms beter aan waar de schoen wringt bij een patiënt. Sowieso dient elke hulpverlener hoop en vertrouwen uit te stralen naar zijn cliënten, ervaringsdeskundigen kunnen fungeren als een hoopgevend rolmodel.
De inzet van ervaringsdeskundigen verloopt in de praktijk soms moeizaam. Factoren die volgens Lisa hierbij een rol spelen: een onduidelijke functieomschrijving, je niet geaccepteerd voelen door de rest van het team, een laag salaris,  weinig doorgroeiperspectieven. Wat nodig is, is dat het team voorbereid is op de komst en inzet van ervaringsdeskundigen. Denk ook aan een antistigma project onder hulpverleners en intervisie voor ervaringsdeskundigen. Het is extra belangrijk aandacht te besteden aan een warm welkom.

Meer weten over stigmatisering door hulpverleners? Lees het hier op onze site!
Hieronder kun je lezen hoe Lisa het in Nederland ervaren heeft en geeft ze een aantal leestips.

 * de volledige tekst is opgenomen als epiloog in het boekje ‘Ervaringen met ervaringsdeskundigheid’

vrijdag 11 september 2015

Honesty, human connection, and hope can be powerful medicine. Impressions from the Netherlands by Lisa Smusz



Tijdens onze eerste Krachtwerkontour leerden wij Lisa Smusz kennen, een ontmoeting die grote indruk op ons maakte, dusdanig dat wij haar tijdens de tweede Krachtwerkontour nogmaals bezochten. Toen wij haar leerde kennen was zij directeur van PEERS, nu is zij zelfstandig consultant. Tot onze grote vreugde was zij deze zomer in Nederland. Tijdens haar bezoek heeft zij een masterclass verzorgd voor WRAP facilitators en 's middags een lezing gegeven over stigma en zelfstigma bij ervaringsdeskundigen en professionals. Een verslag van deze middag volgt, maar hier alvast de impressies van Lisa tijdens haar bezoek, samen met de bronnen waar zij naar verwees in haar presentatie.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

“May I have your bracelet?” asked the tall and rather serious looking gentleman with a heavy Dutch accent. I must have looked confused because he repeated the question.
 
“Your green bracelet, may I have it?” he repeated, pointing to the Each Mind Matters lime green bracelet I wore on my wrist.  I am distracted, prepping for the QA session following  a speech to approximately 100 people working in the mental health field at Hogeschool van Amsterdam about stigma reduction when he approached me from the audience.

“Sure” I said, still a little confused, as I started removing the bracelet from my wrist to hand to him.

“I’m homeless because I had problems with my mental health and could not work anymore,” he explained, “My case manager picked me up and told me I should come to this lecture. I didn’t have anything else to do, so I agreed.  But being in this room, with all these people who have had gotten well, or who work with people who get well, makes me think this is not my destiny anymore. I want your bracelet to remember this, and someday I will be well and will be helping others. When this happens, I will give this bracelet to someone else who needs hope.”

Finding no words that seem appropriate, I can only smile at him and press the bracelet into his hand for a moment.

It was not the first time I was profoundly moved during my visit to the Netherlands. I had spent the previous week visiting sites and people that gave me a thought-provoking glimpse into how people from this side of the globe view, live with, and treat mental health issues through art, education, stigma reduction campaigns, and peer delivered services.

 (just outside Amsterdam) is a museum set in a former mental institution, showing how the Netherlands has dealt with mental health problems throughout the centuries. It is provocative place with visceral art and interactive exhibits that challenge visitors to think about the boundary between what we consider “normal” and “abnormal.” It is both thought-provoking and intentionally disturbing at times.

In contrast, my visit to the Pitstop Zorg Hotel  left me feeling hopeful and impressed with its humanity. Set in an affluent part of town, the lovely three story hotel is set up to provide a retreat for people living with mental health issues. People can self-refer or be referred by mental health professionals or loved ones when they need an “opportunity to refuel.”  The hotel is bright and homey with high ceilings, lots of natural light, and simple comfortable furnishings. Rather than wards or dormitory style rooms common to many residential facilities, each person is referred to as a guest and has their own private room and access to a shared bath as well as a communal garden and picnic area in the back. Cooking, cleaning, and laundry services are provided for the guests by volunteer and paid staff, most of whom are living with a mental health issue themselves. Many of the guests use the facility and the support of the staff to regroup during times of stress or difficulty and find it very helpful in reducing the need for higher cost traditional mental health facility stays, but the service is not paid for by medical coverage. Guests instead pay for the services themselves at highly reduced rates (€ 32.00 for private room plus breakfast, lunch and dinner). Those who cannot afford a stay may be eligible for a scholarship to stay from a philanthropic organization.

As I was leaving the Pitstop I noticed that we were in a quite affluent residential district, and wondered aloud to the Program Manager if the neighbors received them warmly or were skeptical.

“There was misunderstanding and concern at first,” She replied, “But we work very hard to be a positive influence in the community. During the week our kitchen staff make enough dinners for all the families living nearby to take home. They come and pick up dinner for free here and see us and meet guests. It makes for good neighbors.”

Overcoming barriers and changing attitudes is also the central work of the Netherlands stigma reduction campaign Samen Sterk ZonderStigma, focusing especially on sharing stories of people with lived experience via their ambassadors program, a special project to work with employers and employees to create more supportive workplaces, as well as their efforts to reduce stigma within health care and mental health care practitioners and organizations.

It is this final area of stigma reduction within mental health practitioners that brought me to Hogeschool van Amsterdam.  We are discussing how mental health professionals are not immune to holding stigmatizing attitudes, and how the integration of people with lived experience as providers of mental health services can promote a more hopeful and supportive mental health system.

I came expecting significant differences, but what I found was a commonality again and again: the questions and struggles of the audience members with their work and stigma, and the glimmer of hope expressed by the man who wanted my bracelet. Wherever we are on the planet people struggle with mental health challenges, fear what they don’t understand, and some try to change and improve their communities. And here in the Netherlands, just as it is back home in California, honesty, human connection, and hope can be powerful medicine.

I smile at the man wearing my bracelet in the audience and I feel hopeful that more and more of us are beginning to realize that there is no “normal vs. abnormal,” it’s just us … it's all just us, wherever we are in the world.

Resources on stigma-reduction:

Follow up research on the Each Mind Matters Campaign:
RAND Corporation released three reports, which resulted from their independent evaluations of CalMHSA’s programs and demonstrate the progress made in California in stigma reduction and suicide prevention. Below is a brief description and key findings from each and attached are the full reports and supporting tools for outreach.
Read RAND’s press release: http://www.rand.org/news/press/2015/05/18.html

Summary: Across one year of the California Stigma and Discrimination Reduction (SDR) initiative, the stigma of mental illness decreased in important ways. State residents became more aware of stigma and more accepting and supportive of those with mental health challenges. The methods in use by the SDR initiative have the potential to touch the lives of nearly every Californian.

Summary:  RAND estimates that California will benefit from CalMHSA’s investment in ASIST in multiple ways: fewer suicide attempts and deaths, reduced spending on emergency care and recovery, and increased earnings. After calculating the associated state income tax revenue from increased earnings and the state government’s portion of reduced health care spending, RAND projects a positive financial benefit for the state government.

Report: “Adults Newly Exposed to the “Know the Signs” Campaign Report Greater Gains in Confidence to Intervene with Those Who Might Be at Risk for Suicide Than Those Unexposed to the Campaign”
Summary: A mass media campaign intended to help prevent suicides in California is reaching a majority of the state’s adults and appears to be increasing their confidence about how to intervene with those at risk of suicide, according to new RAND Corporation research.

Public service announcements created in partnership with beauty brand philosophy’s hope & grace initiative. Over the past couple of months, we worked with more than 70 actors, producers and entertainers to create the “We are the movement for mental health” series of 5 PSAs that support May is Mental Health Matters Month. Please use this link to view the PSAs: http://bit.ly/1QQ3qig.

Toolkit for raising awareness and combating mental health stigma:
http://www.eachmindmatters.org/get-involved/spread-the-word/may-is-mental-health-matters-month/

Each Mind Matters webpage for those who wish to share their story with others: http://www.eachmindmatters.org/get-involved/share-your-story/

Pilot Website to assist employers wishing to hire Peer Support Workers in integrated health settings:
https://smusz-consulting.squarespace.com/
Peer Leadership Institute webpage where outsiders can view past trainings recorded and available online: http://mentalhealthworkforce.org/pli


The Harvard panel on stigma as a global health issue: To read the archived panel discussion visit: http://www.ghdonline.org/mental-health-stigma/discussion/addressing-mental-health-stigma/

vrijdag 28 augustus 2015

Conferentie: Armoede in de uitverkoop!

Op 25 september a.s. vind de conferentie Armoede in de uitverkoop! plaats in Amsterdam Slotervaart. 

Sinds 2013 is er in Nederland een opleiding ontwikkeld voor ervaringsdeskundigen in armoede. Ter afsluiting van de pilot organiseren we deze bijeenkomst. 
 
In België wordt al sinds 1999 gewerkt met opgeleide ervaringsdeskundigen die professionals, beleidsmakers en onderzoekers ondersteunen in de strijd tegen armoede. Deze aanpak blijkt zeer effectief en daarom is men nu bezig om ook in Nederland de kennis en kunde van opgeleide ervaringsdeskundigen beschikbaar te maken.
 
Op de 25ste vertellen de opgeleide ervaringsdeskundigen over hun ervaringen, gaan we in gesprek met initiatiefnemers over het belang van de opleiding en zoeken we naar leer- en werkplekken. 

U bent van harte uitgenodigd om deel te nemen en deze uitnodiging te verspreiden binnen uw netwerk.
 
25 september vanaf 12:00 • De Buurtzaak, Amsterdam Slotervaart • Toegang gratis

dinsdag 7 juli 2015

Save the date! It's all just us: Lezing Lisa Smusz op 10-8 a.s over (zelf) stigma bij (aankomende) professionals en ervaringsdeskundigen

Op maandag 10 augustus om 14.30u organiseert het lectoraat Outreachend werken & Innoveren een inspiratiemiddag met niemand minder dan Lisa Smusz, over stigma en zelfstigma bij ervaringen met kwetsbaarheid van (aankomende) professionals en ervaringsdeskundigen.

Lisa is voormalig directeur van PEERS, een Amerikaanse organisatie volledig gerund door mensen met eigen ervaring en gericht op de bevordering van herstel en herstelondersteuning en officieel erkend als International WRAP Center for Excellence. Lisa werkt nu als consultant. Wij leerden haar twee jaar geleden kennen tijdens onze eerste Krachtwerk on tour en namen toen dit filmpje op, waarin zij betoogt: 

What I would like to say to people working in this arena is: to let go of the labels, if that’s possible. Sometimes that’s harder than it sounds. Remember that mental health really is a continuum. It’s not like there’s people with mental illness over there and then there are people who are normal over here. It’s a continuum. People can be anywhere on that continuum, during a different portion of their live……Remember that there is no us versus them, no sick versus well, it just us, it’s all just us……. (de volledige tekst is opgenomen als epiloog in het boekje ‘Ervaringen met ervaringsdeskundigheid’.

Lisa geeft een korte lezing waarna er veel ruimte is om met haar en andere aanwezigen in gesprek te gaan over dit onderwerp.

De datum is niet ideaal, maar wij zijn zeer vereerd dat Lisa ons wil inspireren met haar verhaal. Hopelijk kan je erbij zijn. Stuur deze uitnodiging vooral door naar mensen voor wie dit interessant zou kunnen zijn. Aanmelden kan bij Paulina: p.l.f.sedney@hva.nl. De lezing vindt plaats op de Amstelcampus van de HvA (op de Wibautstraat), de precieze locatie volgt nog.

Deze lezing wordt georganiseerd vanuit de Wmo-werkplaats Amsterdam gericht op o.a. de ontwikkeling van herstelondersteuning en de inzet van ervaringsdeskundigheid. Binnen dit project is veel aandacht voor de samenwerking tussen professionals en ervaringsdeskundigen en voor het verkennen van ervaringskennis bij professionals en studenten. Zie ook de website www.krachtwerkontour.nl voor meer informatie.

vrijdag 3 juli 2015

Innovating social work education - didactiek, ISW & internationalisering @ EASSW 2015

De afgelopen dagen hebben wij het EASSW congres bezocht, waar circa 700 sociaal werkers, docenten en onderzoekers rondlopen. Tijdens het congres worden circa 400 workshops, lezingen, posters, etc gepresenteerd. Daarvan hebben wij er circa 40 gehoord (per persoon), dus samen 80. Dit is te veel om allemaal te beschrijven en van veel was helaas de taal- en of presentatievaardigheid ook niet goed genoeg om precies te volgen wat er verteld is. Evengoed hebben wij veel gehoord waarmee we in ons onderwijs aan de slag kunnen. De meeste hieronder beschreven presentaties zijn ook opgenomen in het boek met abstracts (zoeken op naam met ctrl+f). Zodra de link naar alle powerpoints online is zullen we die hier toevoegen. Onderstaand is een selectie van de ideeën en mogelijkheden die we opgepikt hebben over sociaal werk onderwijs. 

Veelvuldig terugkerende thema’s zijn de inzet van ervaringsdeskundigheid (in de breedste zin van het woord) en de rol van onderzoek. Hierover hebben we twee aparte blogs geschreven, hier en hier. Een opvallend verschil tussen Nederland en andere sociaal werk opleidingen is de grote aandacht voor sociale rechtvaardigheid en mensenrechten, al is dat minder in bijvoorbeeld Scandinavische landen en Zwitserland. Ook de EASSW committeert zich aan de mensenrechten en de Global agenda voor social work.

Een internationaal congres is ook een mogelijkheid om te netwerken met bekende en nieuwe partners Met een aantal van onderstaande initiatieven hebben we ook contact gelegd, dus hopelijk volgt hier binnenkort ook een van projecten die hieruit voortkomen. 

Onderstaande is per onderdeel beschreven wat we meenemen, achtereenvolgend over: didactiek, integraal sociaal werk, internationalisering en de positionering/professionalisering van het sociaal werk 

Didactiek
Een belangrijke verschuiving die veel docenten beschrijven is die van lesgeven naar het creëren van leerervaringen (wat we in Nederland activerend leren noemen). Overigens zie je dit niet terug in de meeste presentaties die toch vooral bestaan uit powerpoints met veel tekst en weinig interactie.  

Flipping the classroom
Een praktische uitwerking van het activerend leren is flipping the classroom. Ervaringen hiermee worden gepresenteerd door collega's van Saxion. Zij stellen dat deze werkwijze leidt tot betere cijfers, tevreden studenten en een creatievere en betere leerervaring. Zij benadrukken wel dat het geen bezuiniging is (één keer een video opnemen, daarna studenten zelf laten studeren), omdat het evenveel tijd kost, alleen die besteed je anders. Belangrijk is volgens deze docenten ook dat je aandacht besteed aan het leren leren binnen deze aanpak, bijvoorbeeld over hoe je ICT gebruikt. Daarnaast benadrukken ze dat je in video’s echt iets moet toevoegen aan de literatuur, dus deze niet (alleen) samenvatten. Het mooiste is om cyclisch leren tussen de literatuur, de instructievideo’s en de activiteiten in de klas te stimuleren (lezen, luisteren, doen).

Critical reflection 
Een veel genoemd thema is de Critical reflection. Dit is volgens key-note spreker Fook nodig om taciet handelen te expliciteren om bewuste keuzes te stimuleren, door het handelen doelgericht in te zetten dan wel anders te handelen. Verschillende presentaties beschrijven voorbeelden over hoe dit in de praktijk te brengen. Heyerdahl-Larsen en Hansen van de Universiteit van Oslo beschrijven bijvoorbeeld een doorlopende leerlijn gericht op kritische reflectie, om zicht te krijgen op eigen motieven en normen, maar ook om zicht te krijgen op (onderliggende) machtsrelaties en -processen. In de leerlijn wordt reflectie telkens gekoppeld aan verschillende theorien: hoe begrijp je het vanuit deze theorie? En wat gebeurt er als je het vanuit die invalshoek bekijkt? Zij benadrukken het belang van goed focussen: gericht op kritische reflectie om te leren, niet reflecteren in de ruimte.

Een manier om die focus te krijgen is volgens Foreman van de Trinity College uit Dublin het verzamelen van ingewikkelde casuïstiek uit de praktijk. Deze laat zij door studenten uit zoeken, waarna zij de uitkomsten van hun analyse weer presenteren. Op die manier krijgt de praktijk ook weer nieuwe inzichten. Zij koppelt hier een peer-assesment werkwijze aan, waar studenten, eerst individueel, daarna in groepjes, criteria formuleren voor een goede presentatie. Daarbij zijn subjectieve oordelen (bv. interessant) niet toegestaan. Terugkerende elementen zijn: communicatie, onderbouwing, creatief, etc. Volgens Foreman, krijg je zo een dubbelleerproces, omdat studenten criteria veel beter weten te gebruiken, als ze ze zelf hebben geformuleerd.   

Vergroten leeruitkomsten door onderzoek
Verschillende workshops gaan over onderzoek naar uitkomsten van bepaalde didactische modellen om meer zicht te krijgen op relatie tussen didactiek en leerervaring. Bijvoorbeeld door analyse van zelfassessments via een vergelijkend onderzoek om leerprocessen inzichtelijk te krijgen, bijvoorbeeld welke thema’s al geland zijn, welke uitkomsten wel of niet bereikt zijn, etc. Op die manier kan ook het onderwijsprogramma verder ontwikkeld worden. Via een dergelijke systematische evaluatie van de leeruitkomsten, wat anders is dan bijvoorbeeld studenttevredenheid, kan het onderwijs grote stappen maken. 
 
Field education 
Een veel genoemd voorbeeld in dit type uitkomst onderzoek is de field education (stage / praktijkopdrachten). Dit wordt in Amerika gezien als de signature pedagogy van het sociaal werk, de plek waar studenten echt het vak leren. Tegelijkertijd moet er nog veel geïnvesteerd worden om hier de optimale leerervaring van te maken, blijkt uit verschillende presentaties. Gedurende de conferentie horen we verschillende voorbeelden van studenten die buiten de universiteit les krijgen en projecten doen. Naast de leerervaring voor studenten beschrijft Jokolec (Chicago) dit ook als waarde voor de buurt, doordat je als universiteit een 'anchoring institute' kan zijn, een stabiele factor in veranderende gemeenschappen.

Röbäck De Souza verteld over een Zweeds project aan de universiteit van Gothenburg, waar een kleine groep studenten in de wijk les krijgen, van docenten maar ook professionals en ervaringsdeskundigen.  Samen met hen werken studenten aan projecten in de wijk. De studenten zijn in een mentorvorm gekoppeld aan professionals, waarmee ze elke 2 á 3 weken afspreken om over hun ontwikkeling en actuele kwesties uit te wisselen. 

Volgens de docent helpt de andere fysieke locatie om anders te kijken, ook door de aansluiting op de lokale context. Het onderwijs wordt ook in kleinere groepen gegeven. Binnen deze groep is veel onderling contact en uitwisseling. Studenten krijgen een breed beeld van het beroep sociaal werk en voelen zich erkend als aankomend sociaal werkers. Er wordt een grote aanspraak gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van studenten in bijvoorbeeld het werken aan opdrachten. Binnen het programma wordt veel gewerkt aan de integratie van theorie en praktijk, wat goed werkt voor studenten omdat ze de theorie in de praktijk zien. Uitdagingen van het programma zijn onder andere de verhouding met het reguliere programma en de veranderende verhouding met studenten (minder macht/sturing, meer en persoonlijker contact).  



Een laatste thema waar ik graag meer over had gehoord was het gebruiken van Auto-ethnography door studenten. Deze workshop over ging helaas niet door. Deze werkwijze komt uit de antropologie, en beschrijft het structureel reflecteren op eigen ervaringen en observaties als dataverzameling. Voor studenten die bijvoorbeeld stage lopen is dit een mooie methode om gestructureerd hun ervaringen als ‘frisse blik’ in een praktijk te ordenen.  

Veel van het hierboven beschreven sluit ook aan bij het problem based learning en het experiental/environmental learning, waarbij studenten op basis van een (reëel bestaand) probleem/vraagstuk leren, zoveel mogelijk door dit ook zelf te ervaren binnen een echte omgeving (buurt, huis, etc.). Hier kunnen we binnen de HvA denk ik ook veel mee doen.

Integraal sociaal werk en onderwijsinnovatie
Vanuit onze betrokkenheid bij Integraal Sociaal Werk (ISW) is dit natuurlijk een interessant thema. En blijkbaar speelt dit door heel Europa, veel presentaties (tientallen) gingen over onderwijsinnovatie in relatie tot de veranderingen in de verschillende vormen van de verzorgingsstaat en de gevolgen daarvan voor het onderwijs, specifiek in de discussie over generalistisch of specialistisch opleiden.
Twee presentaties, die in elkaars verlengde liggen, zijn specifiek relevant, van Dumoulin en Timperman uit Vlaanderen en Henriksen, Fjelldal en Krane Hanssen van de Universiteit van Nordland (Noorwegen). Interessant is dat zij betogen dat veel van de argumenten voor of tegen generalistische opleiding eigenlijk hetzelfde zijn, alleen worden ze anders gebruikt, zoals:
  • er is te weinig tijd in een bachelor om in de volle breedte / specialistische diepgang op te leiden
  • het werkveld wil generalisten / specialisten
  • studenten herkennen zich meer in een brede/specialistische beroepsidentiteit
De concurrentie tussen opleidingen kan de neiging om te profileren (onderscheiden) op een specialisme vergroten. Uit het onderzoek van de Noren blijkt dat het werkveld vooral generalisten wil, die zich in het werk eventueel specialiseren. Binnen het onderwijs is daar weerstand tegen, opvallend genoeg vooral van lager opgeleide docenten. Zowel de Belgen als de Noren komen tot de conclusie dat een generalistische opleiding met daarbinnen de mogelijkheden tot specialisatie het beste past, aangevuld met specialisatie in het werk en via nascholing. Binnen het onderwijs kan gespecialiseerd worden via stages, keuzeprogramma's, studiegroepen, etc. Deze kunnen ook in leerroutes gevat worden.
Deze benadering wordt ook wel het T-Shaped model genoemd, met een brede blik en een verdiepende specialisatie, wat wij ook voor ISW gebruiken. Bij deze benadering past ook een brede beroepsidentiteit.

Tijdens het congres hebben wij ook zelf het ISW programma gepresenteerd, samen met de HU, die bezig is met een heroriëntatie op de inrichting van hun sociaal werk opleidingen. ISW is gepresenteerd met behulp van een korte film met interviews met studenten, docenten en sociaal werkers en daar kwamen veel positieve reacties op, de aanwezigen vonden het interessante innovatie.

Internationalisering
Logischerwijs op een internationaal congres gaan ook veel presentaties over internationale uitwisseling. We beschrijven er hier drie, over uitwisseling op bachelor, master en phd niveau.
De Esslingen universiteit presenteert een bachelor programma gericht op de ontwikkeling van internationale competenties van studenten, met een omvang van 30 ects. Dit programma is gericht op taalvaardigheid (de voertaal is Engels), internationaal sociaal werk (global en vergelijkend, 15 ects) en interculturele vaardigheden (15 ects). Deze vakken kunnen gekoppeld worden aan internationale thesis, stage of onderwijsmodule. Deelname wordt apart op het diploma vermeld. Dit is nu een facultatief programma, de vraag is of (een gedeelte hiervan) niet voor alle studenten verplicht zou moeten zijn.

Het ALLISW netwerk richt zich op cross-national blended learning voor deeltijd master onderwijs,
met partners uit heel Europa. Dit netwerk is ontstaan doordat lange uitwisselingsprogramma’s voor deeltijd studenten niet mogelijk is met werk en andere verplichtingen. Binnen het netwerk worden online lezingen en ander materiaal digitaal uitgewisseld, naar aanleiding daarvan ook digitaal discussies plaatsvinden. Eén keer per jaar vindt een fysieke ontmoeting plaats bij één van de partners. Tijdens deze ontmoetingen worden geen lezingen van docenten gegeven, maar gaat het puur om discussies en presentaties door studenten. De uitwisseling is vooral gericht op de vergelijking van contexten, het ontdekken van fundamentele (terugkerende) elementen en het ontwikkelen van de eigen visie ontwikkeling door deze vergelijking. De uitwisseling draagt bij aan de kritische reflectie van studenten. Het vak heeft een totale omvang van 5 ects, wat het voor studenten en docenten behapbaar maakt. Het netwerk wil graag uitbreiden met partners.

Op PHD niveau zijn er verschillende netwerken, aangehaakt bij TISSA, INDOSOW en NBSW. Onderzocht wordt hoe deze verbanden aan kunnen haken bij EASSW. Binnen deze netwerken wordt aan verschillende vormen van samenwerking en uitwisseling gewerkt, o.a.: summerschools, research seminars, internationale vakken in onderwijs, uitwisseling studenten en supervisoren (promotoren), ontwikkeling gezamenlijke programma's in inhoud en uitvoering. Zeker voor Nederlandse hogescholen is het interessant om hier aansluiting te zoeken omdat er nog weinig Nederlandse social work phd activiteiten zijn.

Uitdagingen bij internationalisering die de presentatoren noemen zijn:
  • Hoe motiveer je docenten & studenten voor internationalisering? Er is nu toch vaak terughoudendheid vanwege onder meer onbekendheid, vrees voor veel werk en taalbarrières. Voorlichting en taalcursussen kunnen daarbij helpen.
  • Hoe ga je om met verschillen in taalvaardigheid en didactiek? Ook hier kunnen taalcursussen helpen. Voor didactiek is soms veel discussie nodig.
  • Hoe kunnen we werken aan Europese uitwisselingsstructuur waarbinnen uitwisseling niet afhankelijk is van toevallige contacten en losse samenwerkingen? Dit is ook iets wat mogelijk binnen de EASSW opgepakt kan worden. 
Wat in ieder geval zal helpen is het lezen en gebruiken van en publiceren in internationale tijdschriften over social work. Binnenkort komt naar aanleiding van dit congres een themanummer van het European Journal of Social Work uit. Een lijst met internationale wetenschappelijke tijdschriften over social work staat hier. Verschillende presentaties verwijzen ook naar het Journal of Social Work Education.