Stigma en zelfstigma bij (aankomend) professionals en ervaringsdeskundigen - verslag lezing Lisa Smusz

 Verslag door Anita Hubner, oorspronkelijk verschenen op: http://www.samensterkzonderstigma.nl

“It’s not like there’s people with mental illness over there and then there are people who are normal

over here. It’s a continuum. People can be anywhere on that continuum, during a different portion of their life……Remember that there is no us versus them, no sick versus well, it just us, it’s all just us…”  (Lisa Smusz)* 

Op 10 augustus was Samen Sterk bij de inspiratiemiddag ‘’Stigma en zelfstigma bij ervaringen met kwetsbaarheid van (aankomende) professionals en ervaringsdeskundigen”, georganiseerd door het Lectoraat Outreachend werken & Innoveren van de HvA.
Spreekster was Lisa Smusz, counselor en voormalig directeur van PEERS, een Amerikaanse organisatie gericht op herstelondersteuning, volledig gerund door mensen met eigen ervaring en officieel erkend als International WRAP Center for Excellence. Lisa werkt tegenwoordig als consultant in Californië en is betrokken bij de Californische campagne om stigma terug te dringen.

Samen Sterk interviewde deze inspirerende dame voorafgaand aan de lezing:

 Hoe denk jij over de term psychische aandoeningen?
“Ik houd niet van de term maar het ‘praat’ nu eenmaal makkelijker met andere mensen. Ik zie een psychische aandoening als een gezonde reactie op ongezonde omstandigheden. In de begeleiding moet je kijken naar hoe iemand op alle terreinen functioneert (werk, school, relaties, lichamelijke gezondheid etcetera): alleen een pilletje en het behandelen van de aandoening is niet voldoende.”

 Wat is je drive?
“Ik wilde vroeger neuroloog worden. Gaandeweg kreeg ik steeds meer interesse voor de invloed van het brein op gedrag. Daarom besloot ik neuropsycholoog te worden. Ik liep stage in een forensisch psychiatrische kliniek. De professionele houding van mijn collega’s was hard: er was een ‘wij’-‘zij’ cultuur, grote distantie en zwarte humor.

 Tijdens mijn stage kreeg ik voor het eerst manische episodes, gevolgd door depressies. Ik bleek een bipolaire stoornis te hebben. Dit wist ik verborgen te houden voor mijn collega’s, maar de patiënten konden aan mijn ogen zien dat er wat met mij aan de hand was en confronteerden mij daarmee. Ze voelden ook aan dat als de andere hulpverleners erachter zouden komen, ik ontslagen zou worden. En dus vertelden ze het niet door.”

 Onder het mom van groepspsychotherapie bleven de patiënten en Lisa bij elkaar komen. Zo ontstond een zelfhulpgroep waarbij iedereen binnen de groep naar elkaar luisterde en elkaar steunde, iedereen was gelijkwaardig. Dit was voor Lisa de eerste ervaring met de meerwaarde van de inzet van ervaringsdeskundigheid.

 Ervaar je zelfstigma?
”Ja. Keer op keer vind ik het nog steeds spannend om mijn persoonlijke verhaal te doen voor een zaal. Ook waar ik werk. Of als een opdrachtgever mij wil aannemen: wat zou die van mij denken?”

Hier een korte samenvatting van de lezing van Lisa Smusz waarin zij ingaat op stigmatisering door hulpverleners en de inzet van ervaringsdeskundigen:
Uit onderzoek blijkt dat hulpverleners negatiever tegenover mensen met een psychische aandoening staan dan niet-hulpverleners, ook zijn zij negatiever over de kans op herstel van iemand met een psychische aandoening.
Hoe komt het? Het onderwijs is veelal gericht op herkennen van ziekte symptomen, en het behandelen van ziekte; er is weinig tot geen aandacht voor herstel. Cijfers over mensen die wel herstellen worden niet getoond, rolmodellen worden niet genoemd. Mensen melden zich pas in crisis bij een hulpverlener. Door deze factoren ontstaat een vertekend beeld waarin de kans op herstel klein is.
 Wat kun je doen om stigma terug te dringen onder hulpverleners en studenten? Bij cursussen of onderwijs: bespreek niet alleen de psychopathologie maar laat ook positieve rolmodellen zien. Laat stagiaires of studenten kennismaken met mensen die hersteld zijn van een hevige psychische crisis met wie het goed gaat. Praat over stigma binnen het onderwijs en zet het op de agenda in teamvergaderingen.

De inzet van ervaringsdeskundigen in de GGz
De inzet van ervaringsdeskundigen kan zeer succesvol zijn en Lisa is er dan ook een groot

voorstander van. Een ervaringsdeskundige voelt soms beter aan waar de schoen wringt bij een patiënt. Sowieso dient elke hulpverlener hoop en vertrouwen uit te stralen naar zijn cliënten, ervaringsdeskundigen kunnen fungeren als een hoopgevend rolmodel.
De inzet van ervaringsdeskundigen verloopt in de praktijk soms moeizaam. Factoren die volgens Lisa hierbij een rol spelen: een onduidelijke functieomschrijving, je niet geaccepteerd voelen door de rest van het team, een laag salaris,  weinig doorgroeiperspectieven. Wat nodig is, is dat het team voorbereid is op de komst en inzet van ervaringsdeskundigen. Denk ook aan een antistigma project onder hulpverleners en intervisie voor ervaringsdeskundigen. Het is extra belangrijk aandacht te besteden aan een warm welkom.

Meer weten over stigmatisering door hulpverleners? Lees het hier op onze site!
Hieronder kun je lezen hoe Lisa het in Nederland ervaren heeft en geeft ze een aantal leestips.

 * de volledige tekst is opgenomen als epiloog in het boekje ‘Ervaringen met ervaringsdeskundigheid’’