Netwerkbijeenkomst: het perfecte model van zelfbeheer als illusie

Zelfbeheer in de maatschappelijke opvang en GGZ, presentatie onderzoeksresultaten en bespreking verdere ontwikkeling

Op 20 november 2014 kwamen circa 40 deelnemers, ervaringsdeskundigen, ondersteuners, beleidsmedewerkers en onderzoekers bijeen tijdens een netwerkbijeenkomst, georganiseerd door de Wmo-werkplaats Amsterdam (onderdeel van de HvA), Eropaf! en het Trimbos-instituut. Sinds 2009 doet de Wmo-werkplaats Amsterdam in samenwerking met de praktijken in zelfbeheer (al dan niet in opzet), en met Eropaf! en het Trimbosinstituut onderzoek naar de ontwikkeling van zelfbeheer in de (residentiële) maatschappelijke opvang en GGZ. 

Deze bijeenkomst markeert de afsluiting van het tweede jaar van het driejarige project “zelfbeheer in de maatschappelijke opvang en ggz”, onderdeel van de Wmo-werkplaats Amsterdam.  In dit project is gekeken naar hoe praktijken in zelfbeheer worden vormgegeven, wat daar voor nodig is, wat betrokkenen moeten kennen en kunnen en welke innovatieprocessen daarbij komen kijken. De deelprojecten zijn grotendeels afgesloten en het project gaat zijn slotfase in. Deze middag is georganiseerd om samen met deelnemers uit het onderzoek de stand van zaken op te maken en gezamenlijk de overkoepelende analyse te starten.  

Verschillende deelprojecten zijn tijdens de bijeenkomst gepresenteerd:

• De interventiebeschrijving: Maatschappelijke opvang in zelfbeheer, geschreven door Mathijs Tuynman en Max Huber (gepresenteerd door de eerste).
• Vooronderzoek naar voorzieningen in zelfbeheer door jongeren met autisme tbv Fort K., door de HvA, gepresenteerd door Linde Remmelink in samenwerking met Lennie Haarsma van the Care Factory.
• Praktijkbeschrijving van het zorghotel Pitstop, geschreven en gepresenteerd door Wim Hellings
• Veilig Onderdak Voor En Door Jongeren(VOVEND-J), geschreven door Catelijne Akkermans, Ellen Roeleveld en Max Huber, presentatie door de eerste. Eind 2012 is Kwintes in Almere begonnen met het voorbereiden van een crisisnachtopvang in zelfbeheer door voormalige zwerfjongeren voor zwerfjongeren. In dit onderzoek is onderzocht hoe betrokkenen samen vormgeven aan de nachtopvang in zelfbeheer en hoe zij dit ontwikkel- en uitvoeringsproces ervaren.
• Oud bewoners over hun ervaring in en na JeEigen Stek, geschreven door Catelijne Akkermans en Max Huber, gepresenteerd door Catelijne Akkermans in samenwerking met oudbewoners en mede-onderzoekers van JES. 'Oud-bewoners over hun ervaring in en na 'Je Eigen Stek' is een onderzoek naar de ervaringen van voormalig-daklozen bij het wonen in zelfbeheer. Bijzonder is dat huidige en oud-bewoners van Je Eigen Stek samen met studenten bij het onderzoek betrokken waren als mede-onderzoekers.
• Onderzoek naar het ondersteunen van zelfbeheer, door de HvA, presentatie: Linde Remmelink en Elisa Passavanti.  

Van een aantal deelprojecten zijn de onderzoeken inmiddels gepubliceerd, deze zijn te downloaden door op de link te klikken of via www.krachtwerkontour.nl, subpagina ‘Wij kunnen het beter’. Daar verschijnen te zijner tijd ook de andere onderzoeksrapporten en de overkoepelende producten. Nu al staan daar praktijkvoorbeelden, eerder onderzoek en presentaties. 


Discussie: het perfecte model van zelfbeheer als illusie

In het tweede uur was er een discussie over de spanningen en dilemma's binnen zelfbeheer. Daarbij ging het onder andere over:

•  De organisatiestructuren en de omgang met macht binnen zelfbeheer;
• Varianten op zelfbeheer waar bij alleen de uitvoering in zelfbeheer is en de kaders en organisatiestructuur 'klassiek’ is.
•  De verschillende modellen van zelfbeheer die elk hun eigen voors- en tegens hebben en dat het een illusie is om te denken dat je tot een (perfect) functionerend model kan komen.
• Het spannende aan zelfbeheer is dat wat het krachtig maakt, het ook kwetsbaar maakt.
• Tegelijkertijd is er vaak veel druk van buiten om onzekerheden aan te pakken en de vrijheid om bottom-up te organiseren in te perken.     
• Er is binnen zelfbeheer een continu dilemma: hoe lang laat je iets doorgaan als het niet goed gaat, wanneer is de veiligheid in het geding of is het niet meer te verantwoorden naar de moederorganisatie toe om het in stand te houden?
•  Huisje boompje (een voorziening in zelfbeheer in Deventer) is vrij snel na opening weer gesloten omdat management en uitvoerders het niet eens konden worden over een goede balans tussen veiligheid en openheid.
• Zelfbeheer is ook niet voor iedereen geschikt, er is ook een groepje dat echt leiding nodig heeft, maar om dit door middel van een intake te laten indiceren is erg lastig.
• In onderzoeken zeggen oud-bewoners: “ik heb het aan mij zelf te danken”, maar ondersteuners en ervaringsdeskundigen zien dat mensen elkaar ondersteunen, groepjes vormen, vaak wel van korte duur ( het is erg kwetsbaar). Hoe maak je dat zichtbaar met onderzoek?
•  Binnen JES is veel aandacht voor materieel herstel en dit gaat vaak ook goed.  Persoonlijk herstel (regie, hoop, zingeving, etc.) komt minder aan bod. Hier speelt een verschil tussen de maatschappelijke opvang en de GGZ, al wordt hierover binnen de GGZ ook niet altijd openlijk gesproken. De deelnemers van JES zijn niet gewend om met hun kwetsbaarheden om te gaan, daarnaast zit je bij JES erg op elkaars huid. Hoe dit verder op te pakken is onderwerp van discussie.

Dit zijn slechts een aantal van de onderwerpen die besproken zijn deze middag. Op basis van de deelonderzoeken, deze discussie en aanvullende bijeenkomsten wordt de komende maanden gewerkt aan een overkoepelende analyse, waarin de kernkwesties van zelfbeheer worden beschreven. Op basis hiervan wordt een handreiking voor opzet en uitvoering van zelfbeheer gemaakt, uiteraard in samenwerking met de praktijkpartners. 
 
Informatie hierover is te volgen via www.krachtwerkontour.nl