CONFERENTIE ZELFBEHEER EN LUSTRUM JE EIGEN STEK

Verslag conferentie zelfbeheer en lustrum Je Eigen Stek

Hoera! Je Eigen Stek bestaat dit jaar vijf jaar. En dat is gevierd. Op 26 september zijn ruim zestig mensen van verschillende organisaties met verschillende achtergronden naar De Evenaar in Amsterdam gekomen. De Evenaar is niet voor niets gekozen. Het is een oude basisschool, dat nu wordt beheerd door de buurtbewoners en lokale ondernemers zelf. Verschillende buurtprojecten en burgerorganisaties huren een van de lokalen. De kleine verdiensten worden gebruikt om De Evenaar draaiende te houden. Ook een mooie vorm van zelfbeheer dus.

De dag begon met een heerlijke lunch voor de vroege vogels. De lunch was klaargemaakt door het werkproject Horeca van HVO-Querido. Eenmaal de lunch achter de kiezen en de rest aangekomen, nam iedereen plaats op de tribune. Allereerst werd het werkgroepje van JES bedankt voor hun inzet om de conferentie te organiseren. Daarna kwam Jamal, oud bewoner en voorzitter, nu ondersteuner van JES. Met zijn persoonlijk verhaal, weet hij een ‘filmisch’ beeld te schetsen van ‘het begin’ en ‘het einde’ van zijn dakloosheid. Het is bovendien een mooie aanzet tot de presentatie van de recente onderzoeksresultaten naar zelfbeheer, gepresenteerd door Mathijs Tuynman (Trimbos-instituut) en Max Huber (Hogeschool van Amsterdam). Het onderzoek borduurt voort op eerder onderzoek naar zelfbeheer en vormt een aanvulling op het huidige ‘Handreiking zelfbeheer in de maatschappelijke opvang’. Uiteindelijk wordt deze interventiebeschrijving opgenomen in de databank van Movisie.

Na een korte break konden de bezoekers deelnemen aan drie workshops: wonen in zelfbeheer, ondersteunen van zelfbeheer, en besturen en onderzoeken van zelfbeheer.

 

Wonen in zelfbeheer

Zelfbeheer doet in vergelijking met ‘reguliere’ instellingen een groter beroep op eigen kracht. Het geeft mensen vrijheid en het biedt perspectief. Mensen leren voor zichzelf denken, voor zichzelf op te komen en wordt er gebruik gemaakt van iemands potentie. Dit heeft een positief effect op eigen kracht en eigen waarde. In reguliere instellingen wordt er veelal voor je gedacht. Er wordt te weinig rekening gehouden met iemands verleden en persoonlijke ervaringen (krachten).

Binnen zelfbeheer hoef je jezelf minder te bewijzen ten opzichte van hulpverleners. Je mag fouten maken en krijgt de ruimte om ze zelf te herstellen. Medebewoners geven elkaar advies op basis van hun eigen en vaak gedeelde ervaringen. Dit werkt herstelbevorderend, daar waar in reguliere voorzieningen vaak te weinig vooruitgang wordt geboekt.

In zelfbeheer kun je je eigen beleid maken, uitvoeren en evalueren. Er is minder sprake van hiërarchie dan in reguliere instelling. Daar ben je meer gebonden aan voorgeschreven regels en worden er door anderen beperkingen opgelegd of voorwaarden gesteld.

Wonen in zelfbeheer voelt als een ‘thuis’. Als je het (t)huis verlaat is er minder kans op terugval.

Er zijn ook een aantal verbeterpunten:

1. Meer stabiliteit creëren in uitstroom/doorstroommogelijkheden.
2. Lotgenotencontact leidt niet automatisch tot verbondenheid onder bewoners, hier zal meer aandacht voor kunnen zijn.
3. Meer kennisdeling rondom zelfbeheer, bijvoorbeeld door middel van platform.

Ondersteunen van zelfbeheer

In deze workshop zijn drie centrale vragen gesteld: 1) Hoe faciliteer je een stimulerende omgeving?; 2) Hoe legitimeer je je handelen?; 3) Hoe voorkom je machtsongelijkheid?

Bij de eerste vraag werden voornamelijk antwoorden gegeven die gingen over het contact met de bewoners. Het leren kennen van de bewoner en het inzien van zijn/haar kwaliteiten en mogelijkheden. Vertrouwen en veiligheid bieden. Zorgen dat er geen hiërarchie ontstaat en een goede communicatie is van belang. Het opleggen van een behandelplan is niet nodig, maar het is belangrijker om ruimte te creëren voor de bewoner om zelf na te denken.

Duidelijk antwoord op de tweede vraag hebben we niet gekregen. Aan de ene kant werd benoemd dat er geen verantwoordelijkheden afgelegd dienen te worden naar ‘derden’, maar aan de andere kant (bij een andere organisatie) werd benoemd dat er functieomschrijvingen gemaakt worden waar bewoners niet bij betrokken worden. In het laatste geval staat er dus vast wie welke taken op zich neemt en daarbij hebben bewoners niks in te brengen. Bij weer een andere organisatie wordt het projectplan opgesteld door bewoners, waardoor de regie meer in handen ligt bij de bewoners zelf. Zo is er veel diversiteit onder de organisaties die aanwezig waren.

Ten slotte werd het derde onderwerp besproken, waarin aangegeven werd dat het van belang is om machtsongelijkheden te bespreken met de bewoners. Als ondersteuner wordt gekeken naar de bewoners die minder assertief zijn en daarbij wordt een manier gevonden waardoor dat ontwikkeld kan worden. Ondersteuners zijn te gast waardoor gelijkwaardigheid gecreëerd wordt.
Tijdens het gesprek wordt een dilemma gevormd: aan de ene kant heeft een grote groep behoefte aan regels die vaststaan, maar aan de andere kant wordt gezegd dat juist de inspraak van essentieel belang is. Ten slotte wordt aangekaart dat zelfbeheer gaat over het zelf/samen oplossen, dus dat bewoners elkaar opzoeken in plaats van ondersteuners.

Besturen van zelfbeheer

In deze workshop werd aandacht besteed aan het besturen en onderzoeken van zelfbeheer. Centraal stond de vraag hoe zelfbeheer het beste bestuurd kan worden. Bestuurders moeten durven loslaten en meer gaan faciliteren. Dat betekent dat zij minder leidend worden. Het boek Outreachend besturen in tijden van transitie gaat hier dieper op in.

Onderzoek naar zelfbeheer

Na de workshops vond een terugkoppeling plaats. De input zal worden gebruikt voor het onderzoek naar zelfbeheer. Zodra de interventiebeschrijving klaar is, zal deze te vinden zijn op de site van Movisie en van Eropaf! natuurlijk.

En daar blijft het niet bij. HVO-Querido heeft samen met Dienst Wonen Zorg en Samenleven van Amsterdam de toezegging gedaan om een vervolgonderzoek te financieren naar alle oud-bewoners van Je Eigen Stek. Zo kan in kaart gebracht worden hoe zij zelfbeheer hebben ervaren en hoe het er nu met hen voor staat.

Tot slot is een voorstel gedaan om een landelijk Platform Zelfbeheer in de maatschappelijke opvang op te richten. Dit kan onderlinge uitwisseling van kennis en ervaring stimuleren. Samen sterk. En zo kunnen wij in de toekomst een luidere stem vormen naar politiek en financiers toe. Een aantal organisaties en personen hebben zich opgegeven om dit mede op te zetten.

Het vieren van een lustrum kan natuurlijk niet zonder een feestelijke afsluiting. De Evenaar heeft via De Meevaart voor alle drank gezorgd. De lunchroom Buren van de Waterheuvel heeft voor de overheerlijke borrelhapjes gezorgd. En een borrel kan niet zonder muziek. Via werkproject Muziekschool van HVO-Querido zijn boxen en een DJ-panel geregeld zodat een bewoner van Je Eigen Stek zijn talenten kon laten zien. Een mooie samenwerking tussen zelfbeheer en cliëntgestuurde projecten.

Iedereen, bedankt voor deelname en tot ziens!